Święty Jan Chrzciciel jest jednym z najbardziej czczonych świętych. Z wszystkich świętych żyjących w czasach Pana Jezusa jest też najlepiej znany. Pismo święte mówi o nim więcej niż o którymkolwiek innym świętym. Dlatego też i wiedza nasza o nim jest większa niż na przykład o apostołach. Odegrał jednak święty Jan Chrzciciel wyjątkową rolę w dziejach odkupienia. Był zapowiadany przez proroków jako ten, który przygotuje drogę Panu i do dzisiaj czcimy go przede wszystkim w tej roli. Jan był synem kapłana Zachariasza i Elżbiety, krewnej Maryi. Jego narodziny zwiastował ojcu anioł Gabriel, ukazując mu się podczas składania ofiary kadzielnej. Zapowiedział też Zachariaszowi, że dziecko ma otrzymać imię Jan. Już w łonie matki spotkał się pierwszy raz z Jezusem, kiedy to Maryja odwiedziła Elżbietę. Wtedy to Elżbieta została napełniona Duchem Świętym, co tradycja tłumaczy, że Jan również został napełniony łaską uświęcającą, a więc został uwolniony od grzechu pierworodnego. Z tej przyczyny Kościół - całkiem wyjątkowo - obchodzi uroczystość ku czci świętego nie tylko w dniu śmierci (29 sierpnia), jak to jest przyjęte, ale także w dniu narodzin (24 czerwca).

Jan Chrzciciel urodził się pół roku wcześniej niż Pan Jezus, prawdopodobnie w miasteczku Ain Karim, leżącym 7 kilometrów na zachód od Jerozolimy (było to miejsce zamieszkania Zachariasza i Elżbiety; tak też podaje tradycja). Jak podaje Ewangelia, a potwierdza tradycja Jan wiódł samotne pustelnicze życie. dziś uważa się, że dorastał i wychowywał się wśród esseńczyków, którzy mieli swoją kolonię w Qumran, na pustyni Judzkiej, nad brzegiem Morza Martwego.

Kiedy miał około 30 lat, wystąpił publicznie i zaczął nauczać. Był mężem surowym, ascetycznym, a głosił nawrócenie i powrót do życia zgodnego z nakazami religii; zapowiadał bliskie przyjście Królestwa Niebieskiego. Jak mówią ewangelie:
"...Jan nosił odzienie z sierści wielbłąda i pas skórzany koło bioder, a jego pokarmem była szarańcza i miód leśny" (Mt 3,4).
Jan również, tak jak Jezus , miał grono swoich uczniów, z których niektórzy po jego śmierci przystąpili do Jezusa. Garnęła się do niego cała Jerozolima, Judea i okolice nad Jordanem. Jan na znak pokuty i nawrócenia udzielał ludziom chrztu w Jordanie. Kiedy pytano go, czy przypadkiem nie jest on zapowiadanym Mesjaszem, odpowiadał że nie, Mesjasz, któremu nie jest godzien nosić sandałów, już nadchodzi. Mówił, że on chrzci jedynie wodą, ale po nim przyjdzie ten, który chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem. I pewnego dnia Mesjasz stanął przed Janem i poprosił go o chrzest.

Działalność Jana obserwowała starszyzna żydowska. Zajęli jednak wyczekujące stanowisko z uwagi na popularność Jana wśród ludu. Naraził się jednak Jan królowi Herodowi Antypasowi, któremu publicznie w oczy zarzucał niemoralne życie, potępiał za odebranie żony bratu. jeszcze większego wroga miał w Herodiadzie, czyli owej żonie, która myślała jak go zgładzić. Herod uwięził Jana w twierdzy Macheront, nie odważył się jednak wydać go na śmierć, bał się bowiem ludu, który uważał Jana za proroka. Herodiana jednak postawiła na swoim. Na urodzinach Heroda kazała zatańczyć swojej córce Salome, która tak się spodobała Herodowi, że przysiągł dać jej wszystko o co poprosi. Salome za namową matki poprosiła o głowę Jana Chrzciciela. Herod związany przysięgą, tym razem uległ i w ten sposób święty Jan Chrzciciel został męczennikiem. kiedy Pan Jezus dowiedział się o śmierci Jana, powiedział o nim:
"(...) On jest tym, o którym napisano: Oto Ja posyłam mego wysłańca przed Tobą, aby Ci przygotował drogę. Zaprawdę, powiadam wam: Między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela. (...)" (Mt 11,10-11).

Kult świętego Jana Chrzciciela należy do najdawniejszych. Od IV wieku powstawały kościoły ku Jego czci Najsławniejszym jest Bazylika św. Jana na Lateranie w Rzymie, pierwotnie katedra papieży. Przy tym kościele papieże mieli swoją siedzibę, zanim przenieśli ją do Watykanu. Do najsławniejszych sanktuariów Św. Jana należała też bazylika, wystawiona ku jego czci w Damaszku przez cesarza Teodozego I Wielkiego (379-395). dzisiaj jest tu meczet turecki. W jego zachodniej części znajduje się marmurowy grobowiec mający według tradycji zawierać głowę św. Jana (Turcy czczą bowiem św. Jana jako jednego z proroków). Pod Jerozolimą, na miejscu domku świętych Elżbiety i Zachariasza stoi dziś kościół. O popularności św. Jana świadczy także i to, że aż kilkadziesiąt miast szczyciło się posiadaniem jego relikwii. Nie były wszystkie prawdziwe ale dowodziły kultu świętego Jana.

Imię Jan pochodzi z hebrajskiego: Johhann i znaczy "Bóg jest łaskawy" oraz "Jahwe się zmiłował". Święty Jan Chrzciciel jest patronem misjonarzy, kowali, tkaczy, krawców, kuśnierzy, garbarzy, farbiarzy, siodlarzy, właścicieli winnic, oberżystów, bednarzy, kominiarzy, stolarzy, architektów, murarzy, kamieniarzy, właścicieli kin, pasterzy, rolników, muzyków, tancerzy, pieśniarzy, abstynentów, jest opiekunem winnic, zwierząt domowych, owiec i baranów; wzywany w przypadku padaczki, bólu głowy, chrypy, zawrotów głowy, chorób dzieci, w trwodze, w przypadku gradobicia. Jest patronem Florencji, Malty, Burgundii, Prowansji, Amiens oraz archidiecezji warszawskiej. Przyjęli go także za patrona karmelici i maltańczycy (joannici).